Prawna ochrona marki
W interesie każdego przedsiębiorcy leży dbanie o jak najlepsze prosperowanie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Nie ulega wątpliwości, że negocjowanie najkorzystniejszych możliwych warunków kontraktów jest ważne, podobnie jak liczba otrzymywanych zleceń. Innym, równie istotnym elementem tej układanki jest jednak rozpoznawalność wykreowanej marki.
Na omawianą markę składa się nie tylko identyfikacja wizualna konkretnego przedsiębiorstwa, ale również kwestie, takie jak: zachowanie pracowników, poziom obsługi klienta czy jakość dostarczanych towarów i świadczonych usług. Wszystko to bezpośrednio przekłada się na zaufanie, jakim darzony jest dany przedsiębiorca na rynku. Z tego powodu, już samego od początku należy podjąć odpowiednie środki, by chronić stworzoną przez siebie markę.
Prawo do firmy
Potocznie słowo „firma” używane jest w celu wskazania naszego miejsca pracy, przy czym używanie tego określenia w takim kontekście jest nie do końca precyzyjne pod kątem prawnym. Zgodnie z przepisami ustawy z 23 kwietnia 1964 roku – kodeks cywilny (KC) to przedsiębiorca (przez którego rozumie się osobę fizyczną, osobę prawną i jednostkę organizacyjną niebędącą osobą prawną prowadzącą we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową) działa pod firmą. Oznacza to, że „firma” jest nazwą, pod którą jest prowadzona działalność gospodarcza.
Wybór tej nazwy nie powinien więc następować bezrefleksyjnie, ponieważ ochrona naszej marki zaczyna się już w momencie rejestracji działalności gospodarczej – czy to w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEiDG) czy w Krajowym Rejestrze Sądowym. Przepisy KC nakazują, by wybrana przez nas firma odróżniała się dostatecznie od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku (tzw. zasada wyłączności firmy). Dodatkowo, nie może ona wprowadzać w błąd, w szczególności co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu i miejsca działalności oraz źródeł zaopatrzenia.
Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą w momencie, w którym stwierdzi, że jego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać usunięcia jego skutków, złożenia oświadczenia lub oświadczeń w odpowiedniej treści i formie, naprawienia na zasadach ogólnych szkody majątkowej lub wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia.
Ochrona marki w formie znaku towarowego
Prawo do firmy gwarantuje przedsiębiorcom pewien stopień ochrony stworzonej marki, jednak znacznie pewniejszą ścieżką jest uzyskanie prawa ochronnego na znak towarowy, którym może być zarówno firma (nazwa słowna), jak i oznaczenie graficzne wykorzystywane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 120 ustawy z 30 czerwca 2000 roku – prawo własności przemysłowej (PWP) znakiem towarowym może być każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa, a zatem każdy znak towarowy powinien mieć charakter odróżniający. Takiego charakteru nie będą miały np. znaki towarowe, które zawierają opis sprzedawanych towarów lub usług. Warto wspomnieć, że w ten sam sposób mogą być chronione nazwy czy oznaczenia graficzne organizowanych wydarzeń, eventów, koncertów itp.
Uzyskanie prawa ochronnego na znak towarowy możliwe jest przez złożenie wniosku do odpowiedniego urzędu (Urząd Patentowy Rzeczpospolitej Polskiej, Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej czy Światowej Organizacji Własności Intelektualnej) – w zależności od tego, jaki zasięg terytorialny ochrony nas interesuje. Ponadto, w takim wniosku należy wskazać klasy towarów lub usług dla oznaczania których znak towarowy będzie wykorzystywany.
Po pozytywnym przejściu płatnej procedury uzyskiwania prawa ochronnego na znak towarowy (krajowej, regionalnej lub międzynarodowej), rejestrujący nabywa prawo wyłącznego używania znaku towarowego w sposób zarobkowy przez okres 10 lat (który może zostać przedłużony pod warunkiem uiszczenia odpowiedniej opłaty). Oznacza to, że w przypadku wykorzystania przez podmiot trzeci oznaczenia tożsamego lub podobnego do znaku towarowego, do którego posiadamy prawo, możliwe jest dochodzenie roszczeń, o których mowa w PWP, w tym żądania od osoby, która naruszyła nasze prawo, zaniechania naruszania, wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, a w razie zawinionego naruszenia również naprawienia wyrządzonej szkody.
Należy podkreślić, że uzyskanie prawa ochronnego na znak towarowy jest jednym z najskuteczniejszych sposobów ochrony stworzonej marki, ponieważ jest ono wpisywane do publicznie dostępnego rejestru, z którego wprost wynika, jakie oznaczenie rzeczywiście zostało zarejestrowane, dla jakich klas towarów lub usług oraz kto jest jego właścicielem. Niewątpliwie, dysponowanie potwierdzeniem rejestracji ułatwia dochodzenie swoich praw. Nie można jednak zapominać, że uzyskanie prawa ochronnego na znak towarowy nie jest tożsame z posiadaniem do niego autorskich praw majątkowych.
Ochrona na gruncie prawa autorskiego
Inną podstawą dla ochrony wykreowanej marki mogą być przepisy ustawy z 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Pr. aut.). W szczególności dotyczy to oznaczeń graficznych wykorzystywanych do identyfikacji prowadzonego przedsiębiorstwa. Warunkiem przyznania ochrony na gruncie Pr. aut. jest uznanie, że konkretny wytwór działalności człowieka (np. logo) spełnia przesłanki w niej wskazane, tzn. musi on być przejawem działalności twórczej o indywidualnym charakterze oraz musi być ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Warto zauważyć, że „utworem” rzadko będzie krótka nazwa słowna – w celu jej ochrony rekomendowane jest zatem jej zarejestrowanie jako znaku towarowego.
Eksploatacja oznaczenia (bądź jego opracowania), do którego przedsiębiorca posiada autorskie prawa majątkowe, przez konkurenta na rynku umożliwia żądanie od naruszyciela, by ten m.in. zaniechał naruszeń, usunął skutki naruszenia czy naprawił wyrządzoną szkodę. Warunkiem dochodzenia roszczeń opisanych w Pr. aut. jest jednak posiadanie autorskich praw majątkowych do tego logo (np. przez zawarcie odpowiedniej umowy – czy to przenoszącej majątkowe prawa autorskie, czy umowy licencji wyłącznej czy też przez posiadanie praw jako twórca takiego oznaczenia). W innym wypadku, przedsiębiorca próbujący dochodzić swoich praw naraża się na zarzut braku legitymacji.
Ochrona na gruncie przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
Przedsiębiorcy, których prawa do marki naruszono, mogą również poszukiwać ochrony na gruncie przepisów ustawy z 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (UZNK), przy czym ta droga nie wymaga dopełnienia żadnych formalności (podobnie jak w przypadku ochrony przyznanej na podstawie Pr. aut. czy KC). Tytułem przykładu, UZNK uznaje za czyn nieuczciwej konkurencji oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem, do oznaczenia innego przedsiębiorstwa. Ponadto, za czyn nieuczciwej konkurencji może być również uznane każde inne działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta.
W przypadku zaistnienia naruszenia, które można zakwalifikować jako czyn nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca, którego prawa naruszono, może żądać m.in. zaniechania niedozwolonych działań, usunięcia ich skutków, złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie, naprawienia wyrządzonej szkody (na zasadach ogólnych), wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści (na zasadach ogólnych) czy zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.
Podsumowanie
Przedsiębiorcy mają szereg możliwości ochrony wykreowanej przez siebie marki – od wspomnianego na początku prawa do firmy do, najbardziej sformalizowanego, uzyskania prawa ochronnego na znak towarowy. Odpowiednie działania powinny być przez nich podejmowane od samego początku – są to bowiem czynności prewencyjne, które pozwolą w przyszłości bardziej efektywnie zwalczać zaistniałe naruszenia.
Adrian Chodyna, associate w kancelarii SKP Ślusarek Kubiak Pieczyk
Specjalizuje się w prawie własności intelektualnej, ze szczególnym uwzględnieniem prawa autorskiego, prawa reklamy i mediów. Doradza także w ochronie wizerunku, ochronie renomy i dobrego imienia. Zaangażowany w prowadzenie spraw sądowych dotyczących naruszenia dóbr osobistych osób fizycznych i prawnych, jak również w postępowania z zakresu ochrony praw własności intelektualnej oraz zwalczania nieuczciwej konkurencji. W portfolio zawodowym ma też obsługę podmiotów z branży kreatywnej. Prowadzi również bieżącą obsługę prawną producentów filmowych i telewizyjnych.
