Układ w restrukturyzacji, czyli wybór mniejszego zła
Restrukturyzacja to proces zmiany struktury organizacyjnej, majątkowej, zatrudnienia oraz finansowania firmy w celu poprawy jej efektywności, a w skrajnych przypadkach również odzyskania przez nią płynności finansowej i uratowania przed upadłością. Jak skutecznie przeprowadzić takie działania?
Potrzeba przeprowadzenia restrukturyzacji może wynikać z przyczyn zewnętrznych. Chodzi tu o czynniki, mające swe źródło w otoczeniu firmy, jak zmiany technologiczne, demograficzne, klimatyczne, zmiany w systemie prawnym, zmiany upodobań konsumenckich, rosnąca konkurencja i wiele innych. Każde z nich rodzi konieczność dostosowania kierowanego przez nas biznesu do stale zmieniającego się środowiska, w którym nasza firma funkcjonuje.
Restrukturyzacja może też być podyktowana przyczynami wewnętrznymi, kiedy zła sytuacja ekonomiczna firmy jest konsekwencją złego zarządzania, błędnego rozpoznania potrzeb rynku, wadliwego planowania lub braku właściwej kontroli właścicielskiej.
W skrajnych przypadkach, gdy sytuacja ekonomiczna jest na tyle zła, że firmie grozi utrata płynności finansowej, interweniuje państwo, które poprzez stosowne regulacje prawne, z jednej strony daje takiej firmie szansę na uniknięcie upadłości, z drugiej zabezpiecza interesy jej wierzycieli przed pogorszeniem sytuacji, wobec utraty szans na pełne zaspokojenie należności.
W polskim systemie prawnym funkcję taką spełnia ustawa z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (t.j. z 23 lipca 2021 r., Dz.U. z 2021 r., poz. 1588).
Liczba prowadzonych w Polsce postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych stale rośnie. Pod tym względem rok 2021 okazał się rekordowy, bowiem liczba niewypłacalności wzrosła z 1243 w 2020 r. do 2125 przypadków w 2021 r. (wzrost o 71 proc.), w tym liczba samych restrukturyzacji wzrosła z 736 w 2020 r. do 1752 przypadków w 2021 r. (wzrost o 138 proc.). Dlatego warto pochylić się nad tym tematem.
Źródło: „Raport roczny Coface: Niewypłacalności firm w Polsce w 2021”
Proces restrukturyzacji
Celem każdego procesu restrukturyzacji jest:
1. Odzyskanie zaufania otoczenia – dostawców, usługodawców, kontrahentów, współpracowników, instytucji finansujących (banki, ubezpieczyciele, obligatariusze, pożyczkodawcy, leasingodawcy). Środkiem do realizacji tego celu jest właściwa komunikacja i współpraca z interesariuszami w opracowaniu rzetelnego i wiarygodnego planu restrukturyzacyjnego oraz uczciwych i realnych do zrealizowania propozycji układowych;
2. Pozyskanie kapitału (finansowania) na realizację planu restrukturyzacji (przyszłe przychody, sprzedaż majątku, finansowanie zewnętrzne);
3. Zawarcie układu z wierzycielami przewidującego oddłużenie firmy (restrukturyzacja zobowiązań – rozłożenie spłaty zobowiązań na raty, odroczenie spłaty, redukcja zadłużenia, itp.).
Podstawą przesłankę otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego stanowi niewypłacalność lub zagrożenie niewypłacalnością przedsiębiorcy.
Firma jest niewypłacalna, jeżeli:
1. Utraciła zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, przy czym domniemywa się, że przesłanka ta jest spełniona, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące (kryterium płynnościowe), lub
2. Zobowiązania pieniężne firmy będącej osobą prawną (jednostką organizacyjną) przekroczyły wartość jej majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące (kryterium zadłużeniowe, tzw. przewyżka zobowiązań nad majątkiem).
Ustawa przewiduje możliwość przeprowadzenia restrukturyzacji w następujących trybach:
1. Postępowania o zatwierdzenie układu;
2. Przyspieszonego postępowania układowego;
3. Postępowania układowego;
4. Postępowania sanacyjnego.
Zasadnicze różnice w tych postępowaniach dotyczą:
1. Trybu głosowania nad układem,
2. Zakresu ochrony zadłużonej firmy przed wierzycielami,
3. Ograniczeń dłużnika w zarządzie własnym majątkiem (przedsiębiorstwem), wedle generalnej zasady – im więcej ochrony przed wierzycielami, tym mniej kontroli (władzy) nad własnym majątkiem.
Doświadczenie ostatnich lat pokazuje, iż wprowadzone w 2015 r. prawo restrukturyzacyjne dobrze przyjęło się w obrocie gospodarczym i szybko się zakorzenia. Świadomość istnienia tego rodzaju instrumentu rośnie. Postępowanie restrukturyzacyjne, w odpowiednim czasie wszczęte, sprawnie i rzetelnie przeprowadzone, daje realne szanse na uzdrowienie firmy i utrzymanie jej w obrocie z korzyścią dla jej współpracowników i kontrahentów. Oczywiście powodzenie restrukturyzacji w dużej mierze zależy też od wierzycieli – ich zrozumienia dla sytuacji dłużnika i zgody na proponowane warunki oddłużenia. Choć nie są to łatwe decyzje, to jednak w wielu przypadkach okazuje się, że zgoda na oddłużenie jest wyborem mniejszego zła, jeśli wziąć pod uwagę, iż możliwy do uzyskania dla wierzycieli poziom zaspokojenia ich należności w alternatywnej dla restrukturyzacji upadłości, jest zwykle znikomy.
Bartosz Nowicki, adwokat, doradca restrukturyzacyjny, LSW Leśnodorski Ślusarek i Wspólnicy
Specjalizuje się w kontraktach handlowych, postępowaniach spornych, windykacji oraz restrukturyzacji i upadłości. Posiada wieloletnie doświadczenie w zakresie bieżącej obsługi prawnej przedsiębiorstw z sektora finansowego, stalowego, energetycznego, stoczniowego, mediowego oraz handlu i usług. Wspiera klientów w zakresie negocjowania kontraktów, przygotowania dokumentacji transakcyjnej, pozyskiwania finansowania i ustanawiania zabezpieczeń. Doradza w postępowaniach restrukturyzacyjnych i upadłościowych, zarówno od strony dłużnika, jak i wierzyciela. Zapewnia wsparcie w obszarze wewnętrznych działań restrukturyzacyjnych. Posiada doświadczenie w zakresie przygotowywania planów restrukturyzacyjnych oraz opracowywania i negocjowania warunków układów. Zapewnia wsparcie i reprezentację interesów klientów w postępowaniach restrukturyzacyjnych i upadłościowych, w tym, w zakresie składnia wniosków restrukturyzacyjnych i upadłościowych, zgłaszania wierzytelności lub składania sprzeciwów co do umieszczenia wierzytelności w spisie lub na liście wierzytelności. Występuje jako pełnomocnik procesowy w sprawach polegających zarówno na dochodzeniu należności, jak i na obronie interesów klienta przed działaniami nierzetelnych kontrahentów.
