Nowe Prawo zamówień publicznych
1 stycznia 2021 r. weszło w życie nowe Prawo zamówień publicznych. W ustawie wprowadzono wiele rozwiązań, które bezpośrednio wzmacniają pozycję wykonawców. Oddziałują tym samym na relacje pomiędzy zamawiającymi a wykonawcami w czasie prowadzenia postępowania i realizacji zamówienia.
Jednym z kluczowych celów przyświecających twórcom nowego Prawa zamówień publicznych (PZP) było wzmocnienie efektywności takich zamówień, m.in. poprzez poprawę pozycji i zwiększenie udziału w zamówieniach przedsiębiorstw należących do sektora MŚP.
Modyfikacja procedur
Nowe PZP zmodyfikowało zatem procedury zamówieniowe, ale także wprowadziło dodatkowe obowiązki dla instytucji zamawiających, mające na celu zapewnienie, że środki publiczne wydawane będą w sposób bardziej efektywny i przejrzysty. Nowa ustawa w sposób kompleksowy reguluje proces udzielania zamówień publicznych, począwszy od zakresu podmiotowego i przedmiotowego stosowania przepisów, poprzez przygotowanie i prowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia, skończywszy na wymaganiach dotyczących umów, środkach ochrony prawnej, pozasądowym rozwiązywaniu sporów pomiędzy zamawiającymi i wykonawcami, czy kontroli udzielania zamówień publicznych.
Najważniejsze zmiany
Do najważniejszych zmian, jakie wprowadza nowe PZP, z punktu widzenia wykonawców należą:
■ prowadzenie komunikacji pomiędzy zamawiającym a wykonawcami – poza określonymi w ustawie wyjątkami – przy użyciu środków komunikacji elektronicznej;
■ brak wymogu podpisywania ofert wyłącznie podpisem kwalifikowanym w postępowaniu o udzielenie zamówienia lub konku-rsie o wartości mniejszej niż progi unijne;
■ ograniczenie obligatoryjnych przesłanek wykluczenia wykonawcy, a tym samym mniejszy zakres obowiązkowego badania i elastyczniejsza ocena uwzględniająca zasadę proporcjonalności;
■ większa jawność złożonych dokumentów – obowiązek niezwłocznego udostępnienia ofert złożonych w postępowaniu w ciągu trzech dni od ich otwarcia; przepisy wyraźnie przy tym wskazują na obowiązek udostępnienia w ten sposób nie tylko samych ofert, lecz także złożonych do nich załączników;
■ ułatwienie procesu dokonywania merytorycznej oceny ofert przy pomocy dokumentów przedmiotowych, które są składane wraz z ofertą przez wszystkich wykonawców;
■ brak obowiązku żądania w trybie zamówienia z wolnej ręki oświadczenia wykonawcy, dotyczącego spełniania warunków udziału w postępowaniu oraz podstaw wykluczenia;
■ brak obowiązku żądania wadium nawet przy zamówieniach powyżej progów unijnych, obowiązek niezwłocznego zwrotu wadium w terminie max. 7 dni;
■ obniżenie maksymalnej wysokości wadium w zamówieniach krajowych do 1,5 proc. wartości zamówienia;
■ wprowadzenie katalogu klauzul abuzywnych – zakazane w umowach jest m.in. naliczanie kar umownych za działania, za które nie ponosi odpowiedzialności wykonawca, czy dowolne ograniczanie przez zamawiającego zakresu zamówienia bez wskazania minimalnej wartości lub wielkości świadczenia stron;
■ określenie obowiązkowych postanowień umownych – zamawiający będzie musiał przewidzieć m.in.: precyzyjne warunki zapłaty wynagrodzenia, łączną maksymalną wysokość kar umownych czy wskazanie terminu zakończenia umowy (poprzez odwołanie do dni, tygodni, miesięcy czy lat);
■ ustawa wprowadza obowiązek zawarcia w umowie, której przedmiotem są roboty budowlane lub usługi, zawartej na okres dłuższy niż 12 miesięcy, postanowień o waloryzacji wynagrodzenia wykonawcy w przypadku zmiany cen materiałów lub kosztów związanych z realizacją zamówienia;
■ wprowadzenie obowiązku stosowania zaliczek lub częściowych płatności w umowach powyżej 12 miesięcy;
■ koncentracja ogłoszeń dotyczących zamówień w jednym miejscu. Ogłoszenia mają być publikowane w oficjalnym publikatorze, tj. w Biuletynie Zamówień Publicznych – dla zamówień o wartości mniejszej niż progi unijne albo Dzienniku Urzędowym UE dla zamówień o wartości równej lub przekraczającej progi unijne;
■ pełna możliwość wnoszenia odwołań w przypadku postępowań poniżej progów unijnych;
■ obniżenie opłaty od skargi na orzeczenie KIO (Krajowa Izba Odwoławcza) i ujednolicenie orzecznictwa sądowego poprzez wskazanie Sądu Okręgowego w Warszawie jako sądu zamówień publicznych właściwego do rozpoznawania wszystkich skarg odwoławczych na orzeczenie KIO;
■ wydłużenie terminu na wniesienie skargi na orzeczenie KIO z 7 do 14 dni;
■ wprowadzenie mechanizmu mediacji lub innego polubownego rozwiązania – tzn. ugodowego rozwiązywania największych sporów między wykonawcą a zamawiającym na etapie wykonywania umowy w sprawie zamówienia publicznego.
Tryby udzielania zamówień
Warto wskazać, że w nowej ustawie PZP zmodyfikowano tryby udzielania zamówień.
|
Postępowanie o wartości równej bądź powyżej progów unijnych |
Postępowanie o wartości poniżej progów unijnych |
|---|---|
| 1) przetarg nieograniczony; 2) przetarg ograniczony; 3) negocjacje z ogłoszeniem; 4) dialog konkurencyjny; 5) partnerstwo innowacyjne; 6) negocjacje bez ogłoszenia; 7) zamówienie z wolnej ręki. |
1) tryb podstawowy;
|
Ustawodawca od 1 stycznia br. wprowadził całkowicie nowy tryb w zamówieniach o wartości poniżej progów unijnych – tryb podstawowy (w praktyce to trzy różne procedury). W postaciach trybu podstawowego występuje tryb:
■ bez negocjacji;
■ z możliwością negocjacji;
■ z negocjacjami.
Tryb podstawowy bez negocjacji jest odpowiednikiem dotychczasowego przetargu nieograniczonego. W tym trybie zamawiający sporządza Specyfikację Warunków Zamówienia (SWZ) i wybiera najkorzystniejszą ofertę bez przeprowadzenia negocjacji.
Tryb podstawowy z możliwością negocjacji nie posiada odpowiednika w obowiązującej do końca 2020 r. ustawie PZP. W tym trybie zamawiający również sporządza SWZ, negocjacje nie mogą jednak prowadzić do zmiany treści SWZ. Ustawodawca przewidział ponadto, że negocjacje mogą dotyczyć wyłącznie tych elementów treści ofert, które podlegają ocenie w ramach kryteriów oceny ofert. W praktyce dotyczyć one będą głównie wysokości ceny, okresu gwarancji, terminu realizacji – o ile elementy te stanowić będą kryterium oceny ofert.
Tryb podstawowy z negocjacjami zastąpił negocjacje z ogłoszeniem oraz dialog konkurencyjny, z zastrzeżeniem, że nie składa się w tej procedurze wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu. W przeciwieństwie do dwóch opisanych wcześniej trybów, SWZ sporządzany jest dopiero po przeprowadzeniu negocjacji. Przed negocjacjami wykonawcom udostępniany jest opis potrzeb i wymagań. Negocjacje treści ofert nie mogą prowadzić do zmiany minimalnych wymagań dotyczących przedmiotu zamówienia lub realizacji zamówienia, określonych w opisie potrzeb i wymagań. Dotyczą zaś warunków zamówienia w celu podniesienia jego efektywności.
Kinga Rochalska, adwokat, LSW Leśnodorski, Ślusarek i Wspólnicy
Ekspert Polskiego Związku Pracodawców Ochrona. Specjalizuje się w sprawach z wyceny nieruchomości oraz realizacji procesu budowlanego. Doradza w sprawach z zakresu prawa zamówień publicznych. Uczestniczy w projektach procesu budowlanego od fazy koncepcji do realizacji. Zajmuje się także prowadzeniem postępowań sądowych związanych z zasiedzeniem, wadami obiektów budowlanych oraz nabywaniem praw do nieruchomości. Posiada doświadczenie w sprawach dotyczących najmu powierzchni użytkowych oraz prawa użytkowania wieczystego, w szczególności przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. W ramach praktyki zamówień publicznych świadczy kompleksową obsługę prawną, której celem jest sprawne uzyskiwanie i udzielanie zamówień publicznych.
Edyta Niemyska radca prawny, LSW Leśnodorski, Ślusarek i Wspólnicy
Specjalizuje się w prawie konkurencji, prawie pomocy publicznej, prawie zamówień publicznych oraz funduszach unijnych. Doradza inwestorom, właścicielom i operatorom infrastruktury, podmiotom wykonującym usługi w ogólnym interesie gospodarczym (UOIG) czy w projektach PPP, beneficjentom korzystającym ze środków unijnych oraz przedsiębiorcom w obszarach m.in. kontroli koncentracji czy zagadnień antymonopolowych. Reprezentuje przedsiębiorców w postępowaniach przed Komisją Europejską, prezesem UOKiK oraz organami udzielającymi wsparcia ze środków publicznych. W sprawach z zakresu zamówień publicznych regularnie reprezentuje klientów m.in. przed Krajową Izbą Odwoławczą oraz organami kontroli.
